By Kirsten Noben
In early September, the 200-year-old National Museum in Rio de Janeiro went up in flames, together with millions of natural-historical artifacts of inestimable value. Videos of the burning building went viral on Facebook and the link to current politics did not escape most of my Brazilian friends.

Brazilians are naturally optimistic, but currently most of the people feeling this optimism are Jair Bolsonaro’s supporters. The extreme right-wing candidate will more than likely become the country’s president this Sunday. According to the most recent polls, Fernando Haddad of the Workers’ Party (PT) will have to hope for a miracle if he still wants to win the elections.

On social media, the elections are frequently commented on, and pro-Bolsonaro supporters do not shun raw language. Statements such as
“the Brazilian people have finally woken up and are coming to the streets to clean up the country” or “the criminal PT” appear regularly on my newsfeed.

The Haddad voters, say anti-Bolsonaro voters, are slowly becoming desperate. A Brazilian acquaintance said (only half-jokingly) that she would be forced to become a ‘refugee in Europe’ if Bolsonaro made it. Seldom have elections in Brazil – only a 33 years young democracy – been so polarizing, and created such unprecedented tensions between friends and families.

“Companies have invested millions to distribute fake news in favor of Bolsonaro.”

Social media has also had a crucial role in the election campaign. Last week, the respected newspaper Folha de São Paulo unveiled the existence of illegal Whatsapp campaigns: companies have invested millions to distribute fake news in favor of Bolsonaro. Whatsapp is hugely prevalent in Brazil and Bolsonaro and his team have thrived on this popularity. In several false reports, his rival Haddad was portrayed as a communist who wants to change Brazil into Cuba, convert children to homosexuality and has plans to rig the voting machines. The Brazilian Electoral Tribunal and the federal police have opened an investigation into these false Whatsapp campaigns, but it will be too late to stop the Bolsonaro phenomenon.

The World Cup, but Different

Bolsonaro reaps what he sows. During one of his rallies on the street he was stabbed by a radical leftist activist. Instead of stopping, he continued the rest of his campaign from his hospital bed by sending countless tweets to the world every day (much like another divisive politician we are all too familiar with), conducting Facebook streams and participating in live interviews. Of course, this only made him more popular. He avoids normal democratic practices, such as a public debate with Haddad, due to ‘not having recovered’ from his stab wound. Not only does this make him untouchable, it also works to his advantage: the populist statements still get to his supporters and fake news has free rein.

Recently Bolsonaro sent a live video message from his safe garden into the world in which he swore to send the left wing criminals of the Workers’ Party  “overseas”’ or “put them in jail”. His message of “We are the majority. We are the true Brazil. Together with this Brazilian people we will build a new nation” was cheered on by thousands of his supporters in São Paulo shouting: “Legend! Legend! Legend!” while dressed in Brazilian flags and colours – as if it was once again the World Cup. His political opponents were left unnerved and outraged.

Everything Better than the Workers’ Party

Bolsonaro’s aversion to democracy is frightening. Apart from generally praising the dictatorship and its dubious practices, he also wants to liberate arms laws and, with the help of local militias, give the army carte blanche in the favelas. His voters are fine with that.

Every year, 5,000 people are victim to police brutality in Brazil. Bolsonaro’s policies will inevitably lead to more violence and blood in the streets. Already, there have been several reports showing that the violence during the election campaign has increased, even resulting in two killings, and that most of the perpetrators are pro-Bolsonaro.

“His followers derive from all parts of society.”

His followers derive from all parts of society: young and old, university graduates to street workers, entrepreneurs and housewives, and followers of conservative Evangelical churches. Even football legend Ronaldinho has expressed his support for Bolsonaro.

The hatred and envy towards Haddad’s party, which in recent years has been plagued by enormous corruption scandals (ex-president Lula da Silva is in prison) is huge. To many, the Workers’ Party is simply a symbol for everything wrong with Brazil. Brazilians demand change and their messiah appears as Bolsonaro – ironically fitting given that his middle name is ‘Messias’.

Under the pretext of “everything better than the Worker’s Party”, there is a real chance that tomorrow Brazil will find itself with an authoritarian leader, who poses a real threat to democracy. Unfortunately, the usual Brazilian optimism seems to momentarily have been replaced by nationalism and hate rhetoric. 

This article originally appeared in De Standaard http://www.standaard.be/cnt/dmf20181025_03873763

Kirsten is a guest blogger. She is a journalist who studied Brazilian studies at King’s College in London and has lived in Brazil for a year.

De messias die geweld predikt

Begin september ging het 200 jaar oude Nationaal Museum in Rio de Janeiro in vlammen op, samen met miljoenen natuurhistorische artefacten van onschatbare waarde. Video’s van het brandende gebouw deden de ronde op Facebook en de Brazilianen konden niet anders dan moedeloos toekijken. De link met de huidige politiek ontging de meeste van mijn Braziliaanse vrienden niet.

Brazilianen zijn van nature uit optimistisch, maar momenteel zijn vooral de aanhangers van Jair Bolsonaro dat. De extreemrechtse kandidaat wordt deze zondag meer dan waarschijnlijk president. Volgens de laatste polls moet Fernando Haddad van de Arbeiderspartij (PT) hopen op een mirakel als hij de verkiezingen alsnog wil winnen.

Op sociale media worden de verkiezingen druk becommentarieerd, en pro-Bolsonaro-supporters schuwen de ruwe taal niet. Uitspraken zoals ‘het Braziliaanse volk is eindelijk wakker geworden en komt op straat om het land op te ruimen’ of ‘de stront PT’ verschijnen geregeld op mijn newsfeed.

Een Braziliaanse kennis ziet zich genoodzaakt om ‘vluchteling te worden in Europa’ als Bolsonaro het haalt

De Haddad-kiezers, zeg maar anti-Bolsonaro-kiezers, zijn langzamerhand de wanhoop nabij. Een Braziliaanse kennis zei half lachend, maar ook half gemeend, dat ze zich genoodzaakt zou zien om ‘vluchteling te worden in Europa’ als Bolsonaro het haalt. Zelden zijn verkiezingen in Brazilië – nog maar 33 jaar een democratie – zo polariserend en liggen vrienden en families zo met elkaar in de clinch.

Sociale media hebben ook in Brazilië een cruciale rol gespeeld in de verkiezingscampagne. Vorige week onthulde het gerespecteerde blad Folha de São Paulo het bestaan van illegale Whatsapp-campagnes. Bedrijven zouden miljoenen hebben geïnvesteerd om fake news te verspreiden ten voordele van Bolsonaro. Whatsapp is gigantisch populair in het land en Bolsonaro heeft daar handig gebruikt van gemaakt. In verschillende valse berichten werd Haddad afgeschilderd als een communist die Brazilië in Cuba of Venezuela zou willen veranderen. Het Braziliaanse Kiestribunaal en de federale gerechtelijke politie hebben een onderzoek geopend naar verkiezingsvervalsing, maar dat komt wellicht te laat om het fenomeen Bolsonaro te stoppen.

WK Voetbal, maar Anders

Bolsonaro oogst wat hij zaait. Tijdens een van zijn rally’s op straat werd hij neergestoken door een radicaal-linkse activist. Dus voerde hij de rest van zijn campagne vanuit zijn ziekenhuisbed door dagelijks ontelbare tweets de wereld in te sturen (klinkt bekend?) en via Facebookstreams en live-interviews. Het maakte hem alleen maar populairder. Hij mijdt normale democratische praktijken, zoals een publiek debat met Haddad, wegens ‘niet goed genoeg hersteld’ van zijn messteek. Dat maakt hem niet alleen onaantastbaar, het werkt ook in zijn voordeel: de populistische uitspraken komen nog altijd aan bij zijn supporters en fake news heeft vrij spel.

Onlangs nog stuurde Bolsonaro – vanuit zijn veilige tuin – een live videoboodschap de wereld in waarin hij zwoer linkse criminelen van de PT ‘te verbannen uit Brazilië’ of ‘in de bak te steken’. ‘Wij zijn het echte Brazilië. Samen zullen we een nieuwe natie bouwen.’ Dat werd op gejuich onthaald door duizenden van zijn supporters in São Paulo, getooid in Braziliaanse vlaggen en kleuren – alsof het een WK voetbal was. Zijn politieke tegenstanders werden er ongemakkelijk van.

Alles Beter dan de Arbeiderspartij

Bolsonaro’s afkeer van de democratie is angstaanjagend. Behalve dat hij de dictatuur en haar dubieuze praktijken looft, wil hij ook de wapenwet liberaliseren en het leger – met de hulp van lokale milities – carte blanche geven in de favela’s). Dat vinden zijn kiezers prima. Jaarlijks worden 5.000 mensen slacht­offer van politiegeweld in Brazilië. Bolsonaro’s beleid zal onvermijdelijk leiden tot meer geweld en bloed in de straten. Nu al zijn er verschillende rapporten die aantonen dat het geweld tijdens de verkiezingscampagne gestegen is en dat de meeste daders pro-Bolsonaro zijn.

Zijn aanhangers komen uit alle lagen van de maatschappij: jong en oud, universitairen, ondernemers en huisvrouwen, en gelovigen van de Evangelische Kerk. Zelfs voetballegende Ronaldinho heeft zijn steun voor Bolsonaro uitgesproken.

De haat en afgunst ten opzichte van Haddads partij, die de laatste jaren geplaagd werd door enorme corruptieschandalen (ex-president Lula da Silva zit in de cel), is groot. De Arbeiderspartij staat voor velen symbool voor alles wat fout ging met Brazilië. Brazilianen willen verandering en zien in Bolsonaro hun messias, wat toevallig ook zijn tweede voornaam is.

Onder het mom ‘alles beter dan de PT’ is er veel kans dat Brazilië een autoritaire leider krijgt die een reële dreiging vormt voor de democratie. Het Braziliaanse optimisme lijkt jammer genoeg plaats te hebben gemaakt voor nationalisme en haatretoriek.